کاربافی، هنر اصیل یزد

در شهرستان میبد به‌صورت عام به هرگونه دستگاه‌ داری «کار» می‌گویند و به عمل بافتن روی آن «کاربافی» می گویند؛ از جمله زیلوبافی، پتوبافی و پارچه بافی. در پارچه‌بافی علاوه بر طرح و کاربرد متفاوت پارچه‌ها، مصالح آن‌ها نیز با هم فرق می‌کنند. مثل کرباس‌بافی، شَعربافی و… البته می‌توان آن‌ها را به دو دسته تقسیم‌بندی کرد؛ دستباف‌هایی که کاربرد آن‌ها کف‌پوشی (فرش) است: مثل زیلو و پتو و دستباف‌هایی که بیشتر برای پوشش (البسه ) و غیره استفاده می‌شوند، مثل: پارچه‌بافی، کرباس‌بافی و شَعربافی.

دسته‌ی دوم را می‌توان از لحاظ جنس مصالح به ۲ دسته تقسیم کرد؛ پارچه‌هایی که مصالح اولیه‌ی آن‌ها پنبه است: چون کاربافی و کرباس‌بافی. و پارچه‌هایی که مصالح آن‌ها غیر از پنبه است : چون شَعربافی که «شَعر» به‌معنای پشم و مو است.

این هنر ریشه در تاریخ این شهرستان دارد و هنوز که هنوز است تولیدات آن را می‌توان در گوشه و کنار خیلی از خانه‌های محلات قدیمی این شهرستان دید، اما متأسفانه هیچ‌گاه مورد مطالعه قرار نگرفته و به‌عنوان یکی از صنایع دستی منطقه و یک پیشه‌ی بومی به آن پرداخته نشده و در طول دهه‌های اخیر به‌دلایل مختلف از جمله ورود تکنولوژی و حجم تولید نساجی توسط آن، کاربافی نیز مانند دیگر فنون بافندگی سنتی در حال فراموشی و منسوخ شدن است.

اگرچه کاربافی در برخی مناطق مرکزی ایران از جمله ؛ میمند، آباده، بروجن، ورزنه و هرمزگان رواج داشته، اما آنچه که میبد را از سایر این مناطق متمایز و اهمیت پژوهش به کاربافی را در میبد دو چنان می‌کند، این است که کاربافی در مناطق نامبرده حدود ۵۰ تا ۸۰ سال گذشته، رونق خود را از دست داده و اثری از آن باقی نمانده است. در صورتیکه در شهرستان میبد کاربافی با پیشینه‌ای حدود ۶۰۰ سال (یا حتی بیشتر) هنوز در برخی از محله‌های قدیمی به دست پرتوان پیرزنان جان دارد و بافته می‌شود.

این هنر دستی را که به «کارتوفی»، «کارششوک» و « کارکرباس» معروف است، هنرمندان میبد از روزگار دور تابه‌حال در خانه می‌بافتند.

قدمت کاربافی به دوران تیموری باز می‌شود و این دستباف سنتی به‌عنوان پارچه‌ی پوشاکی برای انواع چادر زنانه، چادر شب، روانداز، روتختی، پارچه‌های لباسی، بقچه، سفره، دستمال، حوله، پلاس، کیسه حنا و غیره کاربرد دارد.

پارچه‌های کارباف با دارهای ساده دووردی ساخته شده از چوب و نی بافته می‌شود که این دارها روی چاله‌ای به عمق ۷۰ سانتی‌متر بر پا می‌شود و اغلب در صفه، ایوان یا اتاق نشیمن مستقر می‌شدند.

بافنده این هنر دستی، برای بافت، پشت چاله می نشیند و با ابزار داخل آن کار می‌کند، به همین دلیل به آن «کارچاله» نیز می‌گویند.